12 chiến sĩ Điện Biên Phủ trải nghiệm tuyến metro đầu tiên của TP.HCM
Ngày 27.2, tại phiên tòa sơ thẩm, TAND tỉnh Lâm Đồng tuyên phạt Lê Kim Bảo (21 tuổi, ngụ xã Liên Hiệp, H.Đức Trọng)16 năm tù giam về tội giết người.Theo cáo trạng, ông Lê Kim Hùng (53 tuổi) và bà Phạm Thị Lan từ tỉnh Ninh Thuận lên xã Liên Hiệp (Đức Trọng) lập nghiệp từ năm 2014. Ông bà có 1 người con riêng, 4 người con chung và Bảo là người con áp út. Từ năm 13 tuổi Bảo bỏ học đi làm thuê, thuê nhà trọ ở riêng.Khoảng 8 giờ 30 phút ngày 28.7.2024, nghe tin ông Hùng đánh bà Lan (mẹ Bảo), nên Bảo và người chị tên Thảo từ phòng trọ chạy về nhà bảo vệ mẹ. Về đến nhà thấy ông Hùng ngồi dưới bếp, Thảo đến hỏi sự việc thì bị ông Hùng đánh ngã lăn ra nhà. Bà Lan chạy lại can ngăn cũng bị ông Hùng đánh. Do nhiều lần chứng kiến cảnh cha uống rượu rồi đánh mẹ, nay lại tiếp tục diễn ra. Quá tức giận và do không kiềm chế, Bảo đã rút dao gấp mang sẵn trong người đâm ông Hùng 3 nhát vào bụng và ngực khiến ông tử vong trên đường đi cấp cứu.Sau khi biết ông Hùng tử vong, Bảo đến Công an P.6, TP.Đà Lạt đầu thú. Bảo lấy toàn bộ số tiền tích lũy được trong quá trình đi làm thuê được 30 triệu đồng để phụ gia đình lo mai táng cho ông Hùng.HĐXX xem xét các tình tiết giảm nhẹ như sau khi gây án Bảo đã ra đầu thú, thành khẩn khai báo và Bảo đã bồi thường tiền mai táng cho nạn nhân, tuy nhiên do hành vi dùng dao đâm chết người của bị cáo là nghiêm trọng nên tòa tuyên phạt Bảo 16 năm tù giam.Xe máy điện giống Honda Gold Wing, chạy hơn 700 km sau mỗi lần sạc đầy
Theo thông tin ban đầu, vào khoảng 15 giờ cùng ngày, chị T. (30 tuổi) cùng con trai tên H. (12 tuổi, ở thôn Tân Lý, xã Minh Hóa) xuống khe Mục Miệu gần nhà để chuẩn bị lúa giống cho vụ mùa mới.Đến chiều tối, người thân không thấy 2 mẹ con về nhà nên đi tìm thì phát hiện thấy đôi dép, rổ thóc giống trên tảng đá gần khe nước.Nhận được tin báo, chính quyền địa phương đã huy động lực lượng cùng người dân tìm kiếm. Đến khoảng 19 giờ ngày 4.1.2025, lực lượng tìm kiếm đã phát hiện mẹ con chị T. tử vong ở khu vực nước sâu gần đó. Hiện tại gia đình đã đưa thi thể 2 nạn nhân về nhà để lo hậu sự.
AMD công bố bộ xử lý 'dọn đường' cho Windows 12
Theo đó, ông Nguyễn Văn Hiếu chỉ đạo các trường THPT triển khai kế hoạch ôn tập thi tốt nghiệp THPT cần phải đúng quy định, đảm bảo không kéo dài quá 3 tuần sau khi kết thúc năm học, đồng thời thực hiện công khai, minh bạch kế hoạch ôn tập.Đối với vấn đề thực hiện Thông tư 29, Sở yêu cầu hiệu trưởng các trường THPT quán triệt thông tư này đến toàn thể cán bộ, giáo viên và nhân viên nhà trường, đảm bảo hoạt động dạy thêm đúng quy định, công khai, minh bạch, tránh lạm dụng vì mục đích cá nhân.Đồng thời, các trường cần nâng cao chất lượng giảng dạy chính khóa để học sinh tiếp thu hiệu quả ngay trong giờ học, hạn chế nhu cầu học thêm. Không ép buộc học sinh tham gia các lớp học ngoài giờ dưới bất kỳ hình thức nào.Kiểm tra, rà soát việc phân công tiết nghĩa vụ của giáo viên, đảm bảo đủ khối lượng giảng dạy bắt buộc. Đồng thời, thực hiện nghiêm túc, khai báo đầy đủ, chính xác dữ liệu trên hệ thống quản lý dạy thêm học thêm nhằm đảm bảo công tác quản lý minh bạch, hiệu quả.Rà soát ngân sách cho hoạt động giáo dục, lập dự toán bổ sung nếu cần và trình Sở xem xét cấp bù. Đảm bảo sử dụng ngân sách hợp lý, ưu tiên hoạt động giáo dục, hỗ trợ học sinh, tránh thất thoát hoặc phân bổ không hợp lý vào thu nhập giáo viên.Ông Nguyễn Văn Hiếu cũng giao Phòng Giáo dục phổ thông kiểm tra việc đánh giá năng lực học sinh, hướng dẫn các trường nâng cao chất lượng giảng dạy chính khóa.Còn Phòng Kế hoạch Tài chính có trách nhiệm hướng dẫn các trường xây dựng dự toán, đảm bảo kinh phí cho hoạt động giáo dục, chủ động đề xuất, tham mưu UBND TP bổ sung kinh phí nếu cần thiết, kiểm soát thu chi, không để xảy ra tình trạng lạm thu hoặc tổ chức thu ngoài quy định.Giao Phòng Quản lý cơ sở giáo dục ngoài công lập chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan theo dõi, đánh giá tình hình thực hiện dạy thêm, học thêm, tham mưu đề xuất điều chỉnh chính sách nếu có bất cập.Người đứng đầu ngành giáo dục giao Văn phòng Sở xây dựng phần mềm quản lý dạy thêm học thêm, đồng thời hướng dẫn và giám sát việc nhập liệu để đảm bảo cập nhật đầy đủ, chính xác trên hệ thống.Để chuẩn bị công tác tuyển sinh lớp 10 diễn ra vào đầu tháng 6, lãnh đạo Sở GD-ĐT nhấn mạnh yêu cầu công tác này phải đảm bảo công bằng, minh bạch, đúng quy định. Kỳ thi tuyển sinh cần được tổ chức nghiêm túc, khách quan, đảm bảo quyền lợi của học sinh.Giám đốc Sở GD-ĐT Nguyễn Văn Hiếu giao nhiệm vụ Phòng kế hoạch tài chính giao chỉ tiêu tuyển sinh lớp 10 dựa trên cơ sở vật chất, năng lực của từng trường, đảm bảo phù hợp thực tiễn, đáp ứng nhu cầu của học sinh và xã hội.Các trường THPT phải chủ động tổ chức tập huấn hoặc quán triệt kỹ nghiệp vụ coi thi cho cán bộ, giáo viên trước khi tham gia coi thi, đảm bảo nắm vững quy trình, hạn chế sai sót. Bố trí tổ hợp môn linh hoạt, đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập và chuyển trường khi cần; rà soát lại cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên để đảm bảo điều kiện học tập tốt nhất cho học sinh trúng tuyển.Phòng Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục tổ chức tập huấn chung cho toàn ngành về công tác coi thi, hướng dẫn thống nhất các quy định và quy trình tổ chức kỳ thi, đảm bảo tính nghiêm túc, công bằng trong quá trình thực hiện. Phòng Giáo dục thường xuyên – Nghề nghiệp và Đại học phối hợp với các phòng chuyên môn và các đơn vị liên quan tổ chức hoạt động định hướng nghề nghiệp cho học sinh, ngay từ cấp THCS, giúp học sinh có lựa chọn phù hợp trước khi dự thi vào lớp 10.
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Kỷ niệm 65 năm Hội Nhà văn Việt Nam (1957-2022): Mượn… tiền nhà thơ Tạ Hữu Yên
Số liệu phân tích của Tổng cục Hải quan vừa công bố cho thấy, xuất khẩu rau quả trong quý 1/2024 có nhiều thay đổi ấn tượng. Trung Quốc vẫn là nhà nhập khẩu rau quả lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch lên đến 759 triệu USD; tăng đến 32% so với cùng kỳ năm 2023, tương đương con số tuyệt đối là 183 triệu USD. Đóng góp lớn vào sự tăng trưởng này chính nhờ sự gia tăng xuất khẩu sầu riêng trái vụ.
